Ο συγκεκριμένος δρόμος αποτελεί μέρος της διαδρομής δεκάδων χιλιάδων οδηγών, αλλά είναι ελάχιστοι όσοι γνωρίζουν το μοναδικής σπουδαιότητας παρελθόν του.

«Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία». Πρόκειται για τον εμβληματικό στίχο από το τραγούδι «Δρόμος» του Μάνου Λοϊζου, το οποίο ακούγεται ανελλιπώς σε σχολικές εορτές, έχοντας συνδεθεί με την εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Ο συγκεκριμένος στίχος, ωστόσο, θα μπορούσε να αποτελεί μια ωδή στο ασυναγώνιστα πλούσιο και λαμπερό παρελθόν της Ιεράς Οδού, γνωστού χώρου θρησκευτικής λατρείας ο οποίος λογίζεται ως ο αρχαιότερος δρόμος της Ελλάδας (ίσως και της Ευρώπης), δίχως, όμως, να υπάρχουν στοιχεία και αποδείξεις για να προσδιοριστεί ακριβώς πότε φτιάχτηκε και ξεκίνησε να χρησιμοποιείται.

Ο δρόμος κατά την αρχαιότητα (Αρχαία Ιερά Οδός) είχε μήκος 22 χλμ. και ένωνε την πόλη των Αθηνών με την Ελευσίνα και το Θριάσιο Πεδίο, όπου μία φορά το χρόνο τελούνταν τα περίφημα Ελευσίνια μυστήρια.

Ειδικότερα, ξεκινούσε από την Ιερά Πύλη στη περιοχή του Κεραμεικού, κοντά στο Δίπυλο, και κατέληγε στο Ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα.

Όσον αφορά την κατασκευή της αρχαίας Ιεράς Οδού, χρησιμοποιήθηκαν ακατέργαστες πέτρες και χώμα, ενώ για να αποφεχθεί η καταστροφή του δρόμου από τη διάβρωση των νερών, στις άκρες τοποθετούνταν μεγάλες πέτρες σε όρδια διάταξη. Σε κατηφορικά σημεία, για να μετριαστεί η ολισθηρότητα του δρόμου, λάξευαν πολύ μικρά σκαλάκια.

Το πλάτος του δρόμου ήταν περίπου 5 μέτρα, ενώ τη ευθύνη για τη διασφάλιση της καλής κατάστασης της Ιεράς Οδού είχαν οι Ιερείς του Ναού της Θεάς Δήμητρας στην Ελευσίνα.

Με αφετηρία, λοιπόν, από την Αθήνα για την Ελευσίνα, σύμφωνα με τον Παυσανία, μπροστά στην Ιερά Πύλη υπήρχαν τα μνημεία του Ανθεμόκριτου, του Μολοτού και του Κηφισοδότου, το οποίο ανακαλύφθηκε ανατολικότερα από το σημείο περιγραφής του περιηγητή, κοντά στην περιοχή που ονομαζόταν Σκίρον (περιοχή στην αρχή της Ιεράς Οδού, λίγο μετά τη διασταύρωση της σημερινής ομώνυμης οδού με τη Λεωφόρο Κωνσταντινουπόλεως).

Δυτικά της Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, στα νότια της Ιεράς οδού υπάρχει μέχρι και σήμερα περιφραγμένη η περίφημη «Ελιά του Πλάτωνα», ένα γερασμένο ελαιόδεντρο που αποτελούσε μέρος του ελαιώνα της περιοχής. Μεταξύ Γεωπονικής Σχολής και Ελιάς του Πλάτωνα υπήρχε το ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, στο οποίο οι Αθηναίοι τιμούσαν και την Αθηνά και τον Ποσειδώνα.

Προς τα δυτικά επί της Ιεράς Οδού, φτάνοντας στην περιοχή του σημερινή δήμου Χαϊδαριου υπήρχε το μεγαλοπρεπέστερο μνημείο της περιοχής, αλλά και όλης της Ιεράς Οδού που ήταν ο τάφος της Πυθιονίκης.

Εκεί που υπάρχει σήμερα η Μονή Δαφνίου δέσποζε το Ιερό του Απόλλωνα, μία από τις σημαντικότερες στάσεις της ελευσινιακής πομπής. Ο δρόμος συνέχιζε μέχρι την Ελευσίνα, ενώ πριν από τον Σκαραμαγκά βρισκόταν το ιερό της Αφροδίτης πάνω σε λόφο. Μετά το ιερό της Αφροδίτης, η Ιερά Οδός συναντούσε τους Ρειτούς, ρέματα που σχηματίζονταν από πολλές πηγές και χύνονταν στη θάλασσα.

Η Ιερά Οδός σήμερα

Με το πέρασμα των χρόνων, η αρχαία Ιερά Οδός προσαρμόστηκε στις σύγχρονες αστικές ανάγκες, υποβληθείσα σε σημαντικές αλλαγές που δεν θυμίζουν σε τίποτα τον δρόμο των 22 χλμ. που ένωνε την Αθήνα με την Ελευσίνα.

Παρ’ όλα αυτά, ένα τμήμα της χάραξης διατηρήθηκε μέχρι και σήμερα, αποτελώντας την υφιστάμενη Ιερά Οδό, έναν δρόμο μήκους 7,8 χλμ. που ξεκινά από τον Κεραμεικό (Παναγή Τσαλδάρη & Οδός Πειραιώς) και καταλήγει στο Χαϊδάρι (Λεωφ. Αθηνών).

Η κατασκευή του δρόμου με υποδομές και άσφαλτο έγινε το 1927 και έκτοτε έχει την ίδια μορφή, με μόνη διαφοροποίηση ορισμένες διαπλατύνσεις.

Διαβάστε επίσης: