Η φωτογραφία του «παραμορφωμένου αυτοκινήτου» που τράβηξε ο Jacques Henri Lartigue στο GP της γαλλικής Dieppe το 1912 θεωρείται μία από τις πιο εμβληματικές όλων των εποχών - παρότι είναι τεχνικά λανθασμένη.
Το λάθος της βρίσκεται, φυσικά, στην παραμόρφωση του τροχού αυτού του πρώιμου αγωνιστικού αυτοκινήτου, που ανέφερε ότι τράβηξε κατά τη διάρκεια του Grand Prix de l’Automobile-Club de France στο Le Treport της Γαλλίας στις 26 Ιουνίου 1912. Όμως, η παραμόρωση είναι αυτή που κάνει τη φωτογραφία τόσο εκθαμβωτική: της δίνει πρωτόγνωρο δυναμισμό, μεταφέροντας με σπάνιο τρόπο την ενέργεια και την ταχύτητα.
Βρισκόμαστε στα ξεκινήματα του καλοκαιριού του 1912. Ο νεαρός Jacques Henri Lartigue έχει ταξιδέψει στις ακτές της Νορμανδίας, στο Le Treport, όπου επιδίδεται στη ζωγραφική, στη γραφή και στην εξάσκηση λήψης φωτογραφιών με τις πρωτόλειες κάμερες χειρός της εποχής. Η φωτογραφία δεν είναι κάτι άγνωστο για εκείνον, καθώς τον είχε μυήσει από την ηλικία των 9 ετών σε αυτήν ο πατέρας του.
BUY NOW
Στις 26 Ιουνίου, η οικογένεια Lartigue επισκέπτεται το Grand Prix της Γαλλίας, τις τεράστιες διαδρομές της περιοχής στα παράλια της Μάγχης, που συνέθεταν ένα από τα πρώτα σιρκουί δρόμων της ιστορίας του motorsport.
Δεν ήταν ο πρώτος αγώνας που έβλεπε ο Jacques Henri - επτά χρόνια νωρίτερα είχε παρακολουθήσει με τον πατέρα του τον αγώνα του Gordon-Bennett Cup, στην Auvergne, το 1905. Τον πρώτο καταγεραμμένο αγώνα της ιστορίας της αυτοκίνησης, που -παρεμπιπτόντως- έδωσε την ευκαιρία στους αδελφούς Michelin να παρουσιάσουν τον πρώτο τους οδικό χάρτη, για τη διαδρομή του αγώνα.
Επιστρέφουμε στο Le Treport. Τον έφηβο Jacques Henri Lartigue συνοδεύει ο μέντοράς του στη φωτογραφία, τον οποίο στις σημειώσεις του ημερολογίου του αποκαλεί Monsieur Folletete. «Έφτασε εκεί που ήμασταν το πρώτο αυτοκίνητο! Πρώτα στρίβει στη στροφή, ακολουθεί η ευθεία. Περνάει μπροστά μας με πλήρη ταχύτητα, είναι φανταστικό!», θα έγραφε την ίδια μέρα ο Lartigue.
Και θα συνέχιζε: «Έρχεται το δεύτερο. Το φωτογραφίζω στα γρήγορα, κάνοντας μια στροφή του σώματός μου για να το κρατήσω στο οπτικό πεδίο της μηχανής μου, καθώς περνάει. Είναι η πρώτη φορά που κάνω κάτι τέτοιο. Φωτογραφίζω καιρό. Ο Monsieur Folletete μου ανακοινώνει τον αριθμό, και έπειτα ακολουθούμε τον αγώνα σε όλες του τις λεπτομέρειες».
Λίγες μέρες αργότερα, στο σκοτεινό θάλαμο όπου εμφάνιζε τις φωτογραφίες, ο Jacques Henri αποκαρδιώνεται με το αποτέλεσμα. Βλέπει την έκταση της ζημιάς, την παραμόρφωση που επέφερε η τεχνική γυρίσματος του κορμού του καθώς φωτογράφιζε. Οι φωτογραφίες έχουν κακό κάδρο, είναι θολές και παραμορφωμένες. Έτσι, παρατάει τις εκτυπώσεις και τα αρνητικά του φιλμ σε ένα κουτί, και κρατά μόνο τις άλλες φωτογραφίες που είχε βγάλει στον αγώνα, όσες ήταν καθαρές και νεταρισμένες.
Οι δεκαετίες περνούν. Ο Jacques Henri εξελίσσεται σε επαγγελματία ζωγράφο, χωρίς εκθαμβωτική επιτυχία πάντως, και παράλληλα εξακολουθεί να φωτογραφίζει όσα συμβαίνουν γύρω του. Ώσπου, τη δεκαετία του 1950 η φωτογραφία αρχίζει τη μετεξέλιξή της σε τέχνη, και ξεκινούν οι πρώτες εκθέσεις σε διακεκριμένα μουσεία.
Εκεί, ο Jacques Henri διαπιστώνει με έκπληξη πως πολλοί φωτογραφικοί καλλιτέχνες έχουν χρησιμοποιήσει καινοτόμες τεχνικές για να δώσουν αρτιστίκ χροιά στις εικόνες τους. Μία από τις τεχνικές αυτές περιλαμβάνει και φωτογραφίες θολές, κουνημένες ή παραμορφωμένες.
Τότε, ο Jacques Henri Lartigue θυμάται τις φωτογραφίες που είχε απορρίψει τέσσερις δεκαετίες νωρίτερα, όταν ήταν ακόμη έφηβος. Τις φωτογραφίες από το Grand Prix de l’Automobile-Club de France στο Le Treport, τις κουνημένες, θολές και παραμορφωμένες. Ανατρέχει στα σκονισμένα του κουτιά και στα αποσυντιθεμένα φωτογραφικά του άλμπουμ, και τις βρίσκει.
Και φτάνει η μεγάλη στιγμή: οργανώνει το 1963 μια εντυπωσιακή ρετροσπεκτίβα στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, το περιβόητο και διάσημο MoMA, εκθέτοντας εκατοντάδες εικόνες του, από την ηλικία των 9 ετών μέχρι τότε. Εξακολουθώντας, ακόμη, να αποκαλεί τον εαυτό του ως «ερασιτέχνη φωτογράφο».
Και η συγκεκριμένη φωτογραφία αποκτά, μισόν αιώνα από τότε που τραβήχτηκε, την προσοχή που της άξιζε. Ο ιστορικός της αυτοκίνησης Marc Douezy αναλαμβάνει να καταχωρήσει επίσημα όσες εικόνες αφορούν στο αυτοκίνητο, και διαπιστώνει, κατ' αρχήν, ότι οι υποθέσεις του Jacques Henri Lartigue για τη συγκεκριμένη φωτογραφία ήταν λανθασμένες.
Ο φωτογράφος είχε σημειώσει ότι πρόκειται για ένα αυτοκίνητο της Automobile Delage, στην εικόνα. Αλλά ο Douezy διευκρινίζει ότι δεν είναι μια Delage - είναι μια Theophie Schneider, την οποία οδηγεί ο Maurice Croquet. Επίσης, διαπιστώνει ότι αυτη εικόνα δεν έχει τραβηχτεί καν στο Treport. Αν και δεν είναι μακριά από το Treport, απεικονίζει το Grand Prix της Dieppe.
Όμως, αυτά είναι λεπτομέρειες. Ο θρύλος, πολλές φορές, είναι πιο όμορφος από τη στυγνή πραγματικότητα. Κι αυτή η εικόνα του Jacques Henri Lartigue, δικαίως, θα συγκαταλέγονταν το 1999 στις 100 ομορφότερες εικόνες του 20ού αιώνα, προορισμένη να ζήσει πολλά χρόνια μετά και το θάνατο του ίδιου του Lartigue, το 1986.
