Είτε ως ΗΣΑΠ, είτε ως πράσινη γραμμή, είτε ως απλά Ηλεκτρικός, η γραμμή Πειραιάς-Κηφισιά αποτελεί ένα σύμβολο της αθηναϊκής ζωής που μεταφέρει ακούραστα δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους.

Ηλεκτρικός. Ένα αναπόσπαστο κομμάτι της αθηναϊκής ζωής και ένα από τα βασικά μέσα μετακίνησης των κατοίκων της πρωτεύουσας που τους επιτρέπει να αποφύγουν το κυκλοφοριακό χάος στους δρόμους και να φτάσουν εγκαίρως στους προορισμούς τους.

Όσο και αν αγανακτούμε από το στοίβαγμα και το ανελέητο σπρώξιμο στα βαγόνια του, ειδικές τις ώρες αιχμής, ο Ηλεκτρικός είναι πάντα εκεί, εξυπηρετώντας ακούραστα τους αναρίθμητους καθημερινά επιβάτες του, ενώνοντας την Αθήνα από τον Πειραιά και εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις.

Τίποτα δεν θα ήταν ίδιο, δίχως τον Αστικό Σιδηρόδρομο Πειραιά – Κηφισιάς οποίος αριθμεί 153 χρόνια ζωής (από το 1869), και έχει εκτελέσει εκατοντάδες χιλιάδες δρομολόγια, έχοντας μεταφέρει από τους παππούδες μας μέχρι τα παιδιά και τα εγγόνια μας.

Ένα αθηναϊκό σύμβολο γεννιέται

Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, η Αθήνα γίνεται η νέα πρωτεύουσα της χώρας (1834) και αμέσως αρχίζει να οικοδομείται στα πρότυπα των μεγάλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών. Η ελληνική κυβέρνηση συμπεριλαμβάνει στην ατζέντα της μεγάλα έργα που θα μεταμόρφωναν τη ημιέρημη και μισοκαταστραμμένη πόλη (από τις πολιορκίες κατά την Ελληνική Επανάσταση) και μόλις ένα χρόνο μετά (1835), γίνεται η πρώτη – ανεπιτυχής- προσπάθεια για κατασκευή σιδηροδρόμου.

Οκτώ χρόνια αργότερα, το 1843 ο Αλέξανδρος Ραγκαβής, που τότε εργαζόταν στο Υπουργείο Εσωτερικών, επανέλαβε δημόσια την πρόταση για τη δημιουργία του σιδηρόδρομου, αλλά χωρίς να βρίσκει ανταπόκριση.

Το σπουδαίο έργο εισήλθε σε τροχιά υλοποίησης το 1855, όταν ο Πρωθυπουργός και Υπ. Εξωτερικών Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος καταθέτει το 1ο νομοσχέδιο για «Ιδρυση σιδηροδρόμου Αθήνας – Πειραιά», που γίνεται νόμος και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Σύμφωνα με τον νόμο, ο σιδηρόδρομος χαρακτηρίστηκε έργο δημόσιας ανάγκης, ώστε να γίνουν οι αναγκαίες εκποιήσεις οικοπέδων. 

Μετά από μια σειρά ανεπιτυχών προσπαθειών ανάθεσης του έργου το 1867, κατακυρώνεται στον Άγγλο επιχειρηματία Εδουάρδο Πίκερινγκ, ο οποίος το Νοέμβριο του ίδιου έτους προχωρά στο πρώτο στάδιο υλοποίησης, ενώ ένα χρόνο αργότερα μεταβιβάζει τις υποχρεώσεις του στην εταιρεία του «Απ’ Αθηνών εις Πειραιά Σιδηροδρόμου» - Σ.Α.Π. Α.Ε.

Η ολοκλήρωση σιδηροδρόμου έγινε στις 17 Φεβρουαρίου του 1869, για να ακολουθήσει η πρώτη δοκιμαστική διαδρομή. Τα εγκαίνια έγιναν μέσα σε πανηγυρικό κλίμα στις 27 Φεβρουαρίου του 1869 και στο πρώτο δρομολόγιο επιβάτες ήταν -μεταξύ άλλων - η Βασίλισσα Όλγα και ο Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης. Πρόκειται για ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα, μιας και έμελλε να αλλάξει εκ βάθρων την καθημερινότητα των κατοίκων της πρωτεύουσας.

Σε πρώτη φάση ο γνωστός σε όλους μας «Ηλεκτρικός», ήταν ατμοκίνητος, είχε 6 βαγόνια και κάλυπτε μια διαδρομή 8,5 χλμ. από το Θησείο στον Πειραιά σε περίπου 19 λεπτά.

Με δεδομένο, όμως, ότι η κυκλοφορία της γραμμής γνώριζε ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση, οι απλές στάσεις άρχισαν να μετατρέπονται σε σταθμούς με αποβάθρες, ενώ το 1882 έγιναν τα εγκαίνια των σταθμών Φαλήρο και Μοσχάτο. Σε πρώτη φάση, η γραμμή ήταν μονή, αλλά μέχρι το 1904, όταν και ηλεκτροδοτήθηκε, είχε μετατραπεί σε διπλή. Τον Μάιο του 1895 εγκαινιάτηκε ο πρώτος σταθμός της Ομόνοιας μαζί με τον ενδιάμεσο σταθμό στο Μοναστηράκι. 

Έργο - όροσημο στη μακρόβια πορεία του σιδηροδρόμου λογίζεται η ηλεκτροδότηση της γραμμής Πειραιάς – Ομόνοια στις 16 Σεπτεμβρίου του 1904, με τους κατοίκους της πρωτεύουσας να δείχνουν ιδιαίτεροι επιφυλακτικοί. Μια επιφυλακτικότητα που αφορούσε και τον υπόγειο υπαίθριο σταθμό της Ομονοίας.

Χαρακτηριστικό είναι ένα δημοσίευμα στις 18 Σεπτεμβρίου του 1904, όταν ο χρονογράφος των «Καιρών» με το ψευδώνυμο «Φαληριώτης», έγραψε για τον ηλεκτρικό, πλέον, σιδηρόδρομο:

 Ένα δια το Φάληρον πρώτης.
- Μετ’ επιστροφής;
- Απλούν, απλούν. Δεν μπορώ να είμαι βέβαιος αν θα φθάσω ζωντανός…..»

Όταν ο «Ηλεκτρικός» ένωσε τον Πειραιά με την Κηφισιά

Από το 1985, η σύνδεση της Αθήνας με την Κηφισιά, και συγκεκριμένα από την πλατεία Αττικής με την Κηφισιά και από εκεί στο Λαύριο, γινόταν μέσω του αποκαλούμενου «Θηρίου», του πρώτου προαστιακού σιδηρόδρομου της Αττικής. Η διαδρομή μέχρι την Κηφισιά διαρκούσε μισή ώρα, χρόνος ρεκόρ για την εποχή.

Το 1928, ξεκινούν τα έργα της ΕΗΣ (Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι) για την επέκταση της υπόγειας σήραγγας ως το σταθμό Αττική με διπλή γραμμή για να ενωθεί ο Ηλεκτρικός με την Κηφισιά, με υπόγειο σταθμό κάτω από την Ομόνοια, αλλά και να αναβαθμιστεί η υπάρχουσα γραμμή του «Ηλεκτρικού».

Τον Ιούλιο του 1930 ο Ελευθέριος Βενιζέλος εγκαινιάζει τον υπόγειο σταθμό Ομόνοια, ενώ το 1938 καταργείται το Θηρίο, αλλά η ηλεκτροκίνηση του σιδηροδρόμου της Κηφισιάς δεν προχωρά λόγω του ξεσπάσματος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Έπρεπε να φτάσουμε στο 1948 για να εγκαινιαστεί ο σταθμός Βικτώρια, και το 1949 για να είναι έτοιμος ο σταθμός Αττική. Η ΕΗΣ συνεχίζει τα έργα και το 1956 παραδόθηκαν οι σταθμοί Άγιος Νικόλαος, Κάτω & Άνω Πατήσια, Περισσός, και Νέα Ιωνία. Το 1957 παραδόθηκε ο σταθμός Ηράκλειο και στις 18 Αυγούστου η γραμμή συνδέθηκε με τον τερματικός σταθμό της, αυτόν της Κηφισιάς. Ο Ηλεκτρικός Σιδηρόδρομος πλέον είναι πραγματικότητα.

Το 1976 οι Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι, 50 χρόνια από την ίδρυσή τους, εξαγοράστηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο και μετονομάστηκαν σε Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι Αθηνών-Πειραιώς (ΗΣΑΠ), ενώ τη δεκαετία του 80 κατασκευάστηκαν οι σταθμοί Ειρήνη (1982), Ταύρος (1989) και αυτός του ΚΑΤ.

Με τους Ολυμπιακούς Αγώνες να είναι έτοιμοι να επιστρέψουν στην Αθήνα, το διάστημα 2001-2004 πραγματοποιήθηκε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα αναπλάσεων των σταθμών της γραμμής και κατασκευάστηκε ο σταθμός Νερατζιώτισσα, ενώ μεταξύ 2008 και 2011 έλαβαν χώρα έργα ανακατασκευής της γραμμής από το Νέο Φάληρο μέχρι τη Κηφισιά.

Σημειώνεται ότι το 2011, η ΗΣΑΠ απορροφήθηκε μαζί με την ΤΡΑΜ από την ΑΜΕΛ ΑE, η οποία ονομάστηκε σε ΣΤΑΣΥ, και διαχειρίζεται μέχρι και σήμερα τον Ηλεκτρικό Σιδηρόδρομο.

Τον γνωστό σε όλους μας Ηλεκτρικό που εκτελεί μια διαδρομή συνολικού μήκους 25,7 χιλιομέτρων, εξυπηρετώντας καθημερινά δεκάδες χιλιάδες κατοίκους της πρωτεύουσας, αλλά και τουρίστες.

Διαβάστε επίσης: