Από την ίδρυσή της, οι σχεδιαστές και οι μηχανικοί της Mazda υιοθέτησαν τις αρχές του Ιαπωνικού μινιμαλισμού, ο οποίος προωθεί την αισθητική, την ευεξία και την άνεση, μέσω αυτοκινήτων όπως το Mazda Familia και το Mazda 323. 

Το πρώτο στην ιστορία της εταιρείας πρωτότυπο επιβατικού οχήματος ήταν ένα μικρό σεντάν που παρουσιάστηκε το 1940. Διέθετε εντυπωσιακά μεγάλες γυάλινες επιφάνειες και ευρύχωρο εσωτερικό, ενώ το επίπεδο άνεσης που προσέφερε, το συναντούσε κανείς μόνο σε μοντέλα μεγαλύτερης κατηγορίας. Παρότι ο δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος δεν επέτρεψε την παραγωγή του, το ευφάνταστο,  για μικρό αυτοκίνητο, design, αποτέλεσε ορόσημο για την εταιρεία από τη Χιροσίμα και έγινε ένας από τους βασικούς πυλώνες οικοδόμησης του DNA των προϊόντων της, μαζί με τους μοναδικούς κινητήρες και τη χαρά της οδήγησης. 

Η λήξη του πολέμου βρήκε την εταιρεία να κατασκευάζει επαγγελματικά οχήματα. Το πρώτο επιβατικό αυτοκίνητο μαζικής παραγωγής της Mazda έμελλε να παρουσιαστεί το 1960, άξιζε όμως την αναμονή. Με δυνατότητα φιλοξενίας έως και τεσσάρων ενηλίκων και παρά το μικρό του μήκος (κάτω από 3μέτρα), το Mazda R360 coupé έβαλε τον πήχη ψηλά στην κατηγορία των microcars για την Ιαπωνική αγορά, καθώς διέθετε αξιολάτρευτο design, ελαφριά κατασκευή (το ελαφρύτερο στην κατηγορία του με βάρος μόλις 380 κιλά), έναν οικονομικό 4χρονο κινητήρα, ενώ προσφερόταν και με επιλογή αυτόματου κιβωτίου. Προσιτό στην απόκτησή του αλλά και απολαυστικό στην οδήγηση, το συγκεκριμένο μοντέλο κυριάρχησε στην κατηγορία του από την ημέρα που λανσαρίστηκε, επιτυγχάνοντας για εκείνη τη χρονιά, μερίδιο αγοράς της τάξης του 15% στην τοπική αγορά.

Το Mazda Carol, που ακολούθησε το 1962, το πρώτο με 2πορτο αμάξωμα και στη συνέχεια το μικρότερο 4πορτο σεντάν στον κόσμο, έπαιρνε κίνηση από το μικρότερο 4κίλυνδρο κινητήρα στην ιστορία της αυτοκινητοβιομηχανίας. Το Carol διέθετε βελτιωμένους εσωτερικούς χώρους, ενώ χάρη στο στιβαρό μονοκόκ σασί και την ανεξάρτητη και στους 4 τροχούς ανάρτησή του, εξασφάλιζε απαράμιλλη άνεση στην οδήγηση.  Σύντομα γίνεται επιτυχία, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από το μερίδιο των 2/3 της Ιαπωνικής αγοράς των microcars, που κατέκτησε το 1962.

Ανεβαίνοντας κατηγορία, η Mazda παρουσιάζει το 1963 το Mazda Familia. Σχεδιασμένο από το διάσημο Ιταλικό οίκο Bertone και το χέρι του θρυλικού Giorgetto Giugiaro, το πρώτο μικρομεσαίο μοντέλο της εταιρείας εντυπωσίαζε με την πρώτη ματιά. Προσφερόταν σε εκδόσεις σεντάν, wagon ή coupé, το πρακτικό και ιδιαίτερα ευέλικτο Familia – γνωστό και σαν 800/1000/1200/1300 στα χρόνια που ακολούθησαν ανάλογα με τον κυβισμό του κινητήρα του – έτυχε της ίδιας καθολικής αναγνώρισης, με πάνω 400.000 μονάδες να έχουν κυλήσει από τη γραμμή παραγωγής του. 

Η νέα γενιά Familia παρουσιάστηκε το 1967, και τον επόμενο χρόνο το μοντέλο ήταν διαθέσιμο για πρώτη φορά και με περιστροφικό κινητήρα. Γνωστό και σαν Familia Rotary/R100, το μοντέλο των 805κιλών με τον κινητήρα 2πλού ρότορα που είχε απόδοση 100PS, κατάφερνε να πιάνει τα 100χλμ σε  16.4δλ. και έφτανε σε τελική ταχύτητα τα 180χλμ/ώ. Οι επιδόσεις αυτές συνέβαλλαν ώστε το συγκεκριμένο μοντέλο να κερδίσει επάξια μία θέση ανάμεσα στα ταχύτερα αυτοκίνητα της κατηγορίας του.  Το R100 ήταν επίσης και ένα από τα πρώτα μοντέλα της Mazda με περιστροφικό κινητήρα που έγιναν εξαγωγή στην Ευρωπαϊκή αγορά (μαζί με το Mazda RX-2), και έγινε πιο δημοφιλές ακόμα και από το φθηνότερο Familia με εμβολοφόρο κινητήρα. Το παρόμοιο Mazda 818 compact ήταν ένα από αυτά τα μοντέλα. Βασισμένο στο Familia, το μήκους 4 μέτρων 818, μπορούσε άνετα να φιλοξενήσει 5 άτομα στο εσωτερικό του που ανταγωνιζόταν ‘στα ίσια’ τα αντίστοιχα μεσαίου μεγέθους Ευρωπαϊκά μοντέλα εκείνης της εποχής. 

Η εποχή των μοντέρνων hatchback 

Με την είσοδο του 1977, το Mazda 323 εγκαινιάζει μία νέα εποχή στην κατηγορία των μικρομεσαίων μοντέλων. Προσφέρεται σε 3θυρες και 5θυρες hatchback εκδόσεις και αργότερα σε έκδοση wagon, η σχεδιαστική φιλοσοφία του ‘Euro-styling’ σηματοδοτεί την επανάσταση ανάμεσα σε όλους τους κατασκευαστές από την Άπω Ανατολή. Οικονομικό, ελαφρύ  και ευέλικτο, το 323 διεκδικεί συνεχώς μία θέση μεταξύ των κορυφαίων Ευρωπαϊκών μοντέλων της κατηγορίας του, ειδικότερα σε ότι αφορά τον τομέα της αξιοπιστίας. Πράγματι, δύο 323 οδηγήθηκαν επί 40 μέρες για 15.000 χλμ. από τη Χιροσίμα μέχρι τη διεθνή έκθεση της Φρανκφούρτης, χωρίς ουσιαστικά να εμφανίσουν το παραμικρό πρόβλημα. 

Το εγχείρημα αυτό αποδείχθηκε προφητικό για το ντεμπούτο του 323, το οποίο έμελλε να γίνει και το μακροβιότερο και το best seller μοντέλο της Mazda μέχρι σήμερα. Η επόμενη γενιά που παρουσιάστηκε το 1980, διάθετε μπροστινή κίνηση και σημείωσε νέο παγκόσμιο ρεκόρ πωλήσεων (1εκ. μονάδες σε μόλις 27 μήνες). Προσανατολισμένο περισσότερο σε νεότερους οδηγούς, το μοντέλο συνέχισε την επιτυχημένη εμπορική του πορεία με τις νεότερες γενιές στη 10ετία του ‘80 και του ‘90, βελτιώνοντας συνεχώς τομείς όπως η άνεση, η ευελιξία και η οδική συμπεριφορά. 

Το συγκεκριμένο μοντέλο ξεχώρισε και για την ποικιλία των εκδόσεών του. Καθώς η Mazda έστρεψε την προσοχή της και στους αγώνες ράλι, το δεύτερο εξάμηνο του 1980, στην γκάμα προστέθηκαν και οι πανίσχυρες 4κίνητες εκδόσεις. Με το 323F (1989-98), η Mazda προσέφερε εντωμεταξύ ένα σπορ και ταυτόχρονα οικογενειακό μοντέλο σε 5θυρη fastback έκδοση με αναδιπλούμενα φωτιστικά σώματα και, από το 1994, με κινητήρα V6. Το μοντέλο αποδείχθηκε εξαιρετικά δημοφιλές στην Ευρώπη, και πολλά κυκλοφορούν ακόμη και σήμερα.

Λίγο μικρότερο, το Mazda 121 παρουσιάστηκε το 1986 ακολούθησε τη γνωστή φιλοσοφία των προηγούμενων μοντέλων της Mazda, όντας εντυπωσιακά ευρύχωρο εσωτερικά, παρά τις εμφανώς μικρές εξωτερικές του διαστάσεις (3.5μ. μήκος). Έξυπνα χαρακτηριστικά που περιλαμβάνουν συρόμενο πίσω κάθισμα με μηχανισμό για το χειρισμό του είτε από το πορτμπαγκάζ ή από το ίδιο το κάθισμα. Το μοντέλο μπορούσε επίσης να διαθέτει και ηλεκτροκίνητη υφασμάτινη οροφή με δυνατότητα αναδίπλωσης και προς τις δύο κατευθύνσεις. 

Ακόμα πιο πρακτικό, το Mazda Demio που παρουσιάστηκε το 1996, και προσέφερε ένα πακέτο σε στυλ μικρού minivan  με έξτρα χώρο για τα κεφάλια των επιβατών, πολλαπλές ρυθμίσεις καθισμάτων και εξαιρετικά φαρδύ άνοιγμα για το πορτμπαγκάζ. Με την ονομασία Mazda 2 στο σύνολο σχεδόν των αγορών παγκοσμίως, η επόμενη γενιά (2002-2007) απέκτησε καθαρές γραμμές ενώ ήταν διαθέσιμη και σε έκδοση e-4WD στην Ιαπωνική αγορά, με έναν ηλεκτροκινητήρα που έδινε κίνηση στους πίσω τροχούς για καλύτερη πρόσφυση. 

Το 2003, μετά από 36 χρόνια και πάνω από δέκα εκατομμύρια πωλήσεις, το 323 διαδέχεται το κομψό Mazda 3, ένα υπερ-μοντέρνο μικρομεσαίο μοντέλο με την ίδια εκπληκτική οδική συμπεριφορά με τον προκάτοχό του αλλά με περισσότερη ισχύ, ειδικότερα η έκδοση MPS των 260 ίππων (2006-2013), που μπορούσε να φτάσει τα 100 χλμ,/ώ σε μόλις 6 δλ. και έφτανε τα 250 χλμ. τελικής ταχύτητας. 

Το Mazda3 αντιπροσώπευε ένα βήμα παραπάνω σε τομείς όπως το design και η άνεση, ενώ προσφερόταν με προαιρετικό εξοπλισμό όπως οι δερμάτινες επενδύσεις των καθισμάτων και οι προβολείς xenon που συνήθως τα συναντούσε κανείς σε μοντέλα πολύ υψηλότερων και ακριβότερων κατηγοριών. 

Εν τω μεταξύ, η νέα γενιά του Mazda2 που λανσαρίστηκε το 2007 παρουσίασε μία σχεδιαστική προσέγγιση ενός μικρότερου και πιο αεροδυναμικού hatchback. Το συγκεκριμένο μοντέλο είχε ‘χάσει’ περίπου 100κιλά και διέθετε βελτιωμένη ανάρτηση, λύσεις που συνέβαλλαν καθοριστικά στη βελτίωση των επιδόσεων και της ευελιξίας. Αποτέλεσμα; World Car of the Year του 2008. Εκτός των παραπάνω το αυτοκίνητο αποτέλεσε και πεδίο δοκιμών για νέες καινοτομίες. Σε ένα περιορισμένο αριθμό αυτοκινήτων (100 μονάδες) το 2012 εφαρμόστηκε η λύση της ηλεκτροκίνησης με μπαταρία και τα κομμάτια αυτά προσφέρθηκαν μέσω leasing στην Ιαπωνική αγορά. Και την επόμενη χρονιά η μάρκα διπλασίασε σχεδόν την παραγωγή του ηλεκτρικού Mazda2 προσθέτοντας στη γκάμα του έναν μικρό ‘multi-fuel’ περιστροφικό κινητήρα. Επρόκειτο για ένα σύστημα υπό εξέταση για τα νέα ηλεκτρικά οχήματα όπως το Mazda MX-30, το οποίο ξεκίνησε τις πωλήσεις του 2020. 

Η τεχνολογία Skyactiv έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή της στα μικρά μοντέλα της Mazda το 2013. Υιοθετήθηκε στο 3ης γενιάς Mazda 3 και ένα χρόνο αργότερα στο νέο Mazda2. Η χρήση πρωτοποριακών υλικών και νέων έξυπνων τεχνολογιών, η εντελώς νέα αυτή γενιά κινητήρων, κιβωτίων, συστημάτων μετάδοσης, αμαξωμάτων και πλαισίων, ενσάρκωνε όλες τις πτυχές των εννοιών επιδόσεων, οικονομίας και ασφάλειας. 

Και τα δύο παραπάνω μοντέλα, υπέστησαν ριζικό ανασχεδιασμό βασισμένο στη σχεδιαστική έκφραση ‘Kodo’ της Mazda. Η νέα αυτή προσέγγιση, ενσωματώνει τον τρόπο κίνησης των έμβιων όντων και το αισθητικό αποτέλεσμα είναι καθηλωτικό. Ταυτόχρονα, η Mazda ανέβασε σε άλλο επίπεδο τον όρο εργονομία στο εσωτερικό, χάρη στην ανθρωποκεντρική προσέγγιση της θέσης οδήγησης, που βοηθά στην συγκέντρωση του οδηγού και προλαμβάνει την εμφάνιση των συμπτωμάτων κόπωσης αυξάνοντας παράλληλα και την αίσθηση ευεξίας των επιβατών. Και, κατά την παράδοση του Ιαπωνικού μινιμαλισμού, μέσα από μία εντυπωσιακά απλή αλλά και ‘premium’ εμφάνιση & εικόνα.

Οι εξελίξεις στον τομέα της μηχανολογίας συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Παράδειγμα το υβριδικό σύστημα κίνησης Mazda M που διατίθεται και στα δύο μοντέλα και επιτυγχάνει δραστική μείωση της κατανάλωσης. Υπάρχει επίσης και ο e-Skyactiv-X, ο πρώτος στον κόσμο βενζινοκινητήρας μαζικής παραγωγής που λειτουργεί με μπουζί και ανάφλεξη λόγω συμπίεσης και συνδυάζει τα πλεονεκτήματα ενός βενζινοκινητήρα και τη δύναμη ενός diesel. Η συγκεκριμένη τεχνολογία κρύβεται κάτω από τις όμορφες και απαλές γραμμές ενός αμαξώματος σχεδιασμένου με τη νέα φιλοσοφία Kodo που συνετέλεσε ώστε να κερδίσει το μοντέλο τον τίτλο του World Car Design of the Year στην κατηγορία compact, για το 2020.