Μια σειρά από εντυπωσιακές φωτογραφίες, που ήρθαν πρόσφατα στο φως, απεικονίζουν την παραγωγή του θρυλικού Yugo στο εργοστάσιο της Zastava στο Βελιγράδι της πρώην Γιουγκοσλαβίας, και το πρώτο φορτίο με προορισμό τις ΗΠΑ.
Η λήψη των φωτογραφιών έγινε το 1985, έξι χρόνια πριν από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και την τυπική λήξη του Ψυχρού Πολέμου, και επτά χρόνια πριν από την ανάφλεξη του πολέμου που έμελλε να διαμελίσει τη Γιουγκοσλαβία.
Αποτελούν ένα σπάνιο ντοκουμέντο για την παραγωγή των Yugo σε μια χώρα που στα μέσα της δεκαετίας του 1980 βρισκόταν σε δεινή οικονομική κατάσταση, πέντε χρόνια μετά το θάνατο του Τίτο, και είχε ξεκινήσει τη διαδικασία «δυτικοποίησης» της οικονομίας της και απομάκρυνσης από το σοσιαλιστικό της παρελθόν με τις πρώτες ιδιωτικοποιήσεις.
BUY NOW
Σε αυτό το κλίμα, και με τα νέα αυτά δεδομένα, το Μάιο του 1984 η Zastava έκανε το πρώτο της άνοιγμα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάζοντας το Yugo στην αμερικανική αγορά. Ήταν κάτι που έκανε το μέλλον της να μοιάζει λαμπρό. Ένα χρόνο αργότερα, το πρώτο φορτίο με τα μικρά, γιουγκοσλαβικά αυτοκίνητα θα έφτανε στην Αμερική, με τιμή που τότε δεν ξεπερνούσε τις 4.000 δολάρια, και με το σύνθημα «όλοι χρειάζονται ένα Yugo κάποια στιγμή».
Προκειμένου να προωθήσει το μικρό γιουγκοσλαβικό αυτοκίνητο στην αμερικανική αγορά, ο επικεφαλής της Yugo America, Malcolm Bricklin, ανέθεσε την καμπάνια του στον Jonas Halperin, έναν ειδικό του PR που είχε αναλάβει αστέρες του Χόλιγουντ όπως ο Τζέιμς Ντιν, ο Πολ Νιούμαν, ο Κλιντ Ίστγουντ και η Σίρλεϊ Μακλέιν.
Το καλοκαίρι του 1985, ο Bricklin και ο Halperin ταξίδεψαν στο Βελιγράδι για να παρευρεθούν στον εορτασμό, που γινόταν στο εργοστάσιο της Zastava, για το πρώτο φορτίο των Yugo που έφευγε για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σε μια εποχή που ακόμα δεν είχαν λήξει οι πολιτικές εντάσεις του β' παγκοσμίου πολέμου, και η Γιουγκοσλαβία παρέμενε κομμουνιστική, αυτό δεν ήταν μόνο επιχειρηματικό, αλλά και μείζων πολιτικό γεγονός για τη χώρα.
Η σημασία του ήταν τέτοια που διοργανώθηκε, στο πλαίσιο της εκδήλωσης της παρουσίασης της Yugo America στο Βελιγράδι, και ένα παιχνίδι μπάσκετ με τη συμμετοχή της αμερικανικής ομάδας Indiana Hoosiers. Προπονητής της, και παρών στην εκδήλωση, ήταν ο θρυλικός Bob Knight.
Μαζί τους, στο ταξίδι από την Αμερική στη Γιουγκοσλαβία τους ακολούθησε και ο γιος του Halperin, Dan. Παρότι ήταν μόλις 15 ετών, ο Dan Halperin κατάφερε να τραβήξει μια σειρά εντυπωσιακών φωτογραφιών με την κάμερά του. Οι φωτογραφίες αυτές απεικόνιζαν το εργοστάσιο, το τρένο που φόρτωσε τα Yugo για την Αμερική, καθώς και στιγμές της καθημερινής ζωής στο Βελιγράδι και στο Ντουμπρόβνικ.
Ο Jonas Halperin συνέβαλλε σημαντικά στην πώληση 141.000 αντιτύπων του Yugo Zastava στις ΗΠΑ μέχρι το 1992. Τότε ήταν η εποχή που όλα ξεκίνησαν να καταρρέουν: το αυτοκίνητο δεν μπορούσε πια να εισαχθεί στην Αμερική λόγω νέων περιορισμών ρύπων που επέβαλλε η χώρα - αλλά αυτό ήταν το μικρότερο από τα προβλήματα.
Πίσω στη Γιουγκοσλαβία, ο πόλεμος ξεκινούσε. Παρόλα αυτά, η Zastava συνέχισε να λειτουργεί και να παράγει το Yugo, ακόμα και μετά το βομβαρδισμό του από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ το 1999. Το τελευταίο Zastava θα άφηνε τις πύλες του εργοστασίου το 2008.
